Η εξαγωγή των φρούτων και λαχανικών, νωπών και μεταποιημένων, κατά το 2011 ολοκληρώθηκε στα ίδια επίπεδα του 2010 και κατ΄ όγκο (1.819.199,5 τ) αλλά και κατ΄ αξία (1.519,419 εκ .ευρώ). Η τάση αύξησης του όγκου και της αξίας των εξαγωγών που χαρακτήριζαν το 2010 συνεχίστηκε και κατά τους πρώτους μήνες του 2011 που όμως διακόπηκε από την κρίση της αγοράς λόγω της εκδήλωσης του βακτηρίου e-coli, που αποδόθηκε στα αγγούρια και προκάλεσε μια γενική πτώση της κατανάλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις τρίτες χώρες.
Αναλυτικότερα, επί του θέματος ο κ Γ Πολυχρονάκης, ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών INCOFRUIT – HELLAS δήλωσε: «Μέχρι τον Μάιο οι εξαγωγές των οπωροκηπευτικών μας (νωπών και μεταποιημένων) αυξάνονταν συνεχώς με συνέπεια να έχουμε μια αύξηση της τάξεως του 17% κατ’ όγκο και 9% κατ΄ αξία. Μετά τις 26 Μαΐου, όταν εκδηλώθηκε το e-coli, οι εξαγωγές λαχανικών μειώθηκαν δραστικά, απαγορεύσεις εισαγωγής από Ρωσία και άλλες Χώρες λαχανικών ευρωπαϊκής προέλευσης, επέδρασαν αρνητικά και επηρέασαν όχι μόνο τα αγγούρια αλλά και τα λοιπά φρούτα και λαχανικά.
Τον Ιούνιο μειώθηκαν, κατ εκτίμηση, κατά 20%, τον Ιούλιο 15% και τον Αύγουστο 5-6% με συνέπεια το πρώτο εννεάμηνο οι εξαγωγές οπωροκηπευτικών να παρουσιάζονται σε όγκους ελαφρώς αυξημένους και μικρή μείωση της αξίας (-0,27) έναντι του αντίστοιχου διαστήματος του προηγουμένου έτους εξανεμίζοντας τις αυξήσεις του πενταμήνου.
Τα καλοκαιρινά φρούτα και λαχανικά ήταν τα προϊόντα που υπέστησαν τις πιο σοβαρές επιπτώσεις από την κρίση (φράουλες, καρπούζια και πρωτίστως τα κηπευτικά τομάτες, αγγούρια, πιπεριές κ.α).
Οι ζημιές που προκλήθηκαν από την κρίση του E. Coli είναι τριών ειδών: α απώλειες στην παραγωγή β) εμπορικές ζημιές από την πτώση των τιμών και γ) εκτεταμένη ζημία στην εικόνα και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε δύο μέτρα:α) αποζημίωση απόσυρσης για πέντε προϊόντα και β)μέτρα για τη στήριξη της προώθησης, τα οποία όμως δεν έχουν αντισταθμίσει τη ζημία.
Η κρίση του βακτηρίου e-coli ανέδειξε αφ ενός τη κακή λειτουργία των υπηρεσιών της Επιτροπής που είναι αρμόδια για τις προειδοποιήσεις για την υγεία, και, αφ ετέρου την αναποτελεσματικότητα των μέτρων γεωργικής πολιτικής της ΕΕ για τη διαχείριση των κρίσεων της αγοράς.
Κατά το 2011 το εξαγωγικό μας εμπόριο, βοηθούμενο από την καλή ποιότητα της παραγωγής της χώρας μας, εκμεταλλευόμενο αφ ενός την μικρότερη παραγωγή των ομοιοπαραγωγικών χωρών της Ε.Ε. στην αρχή της χρονιάς διευρύνοντας το ποσοστό του στις παραγγελίες των μεγάλων αλυσίδων λιανικής της Ευρώπης και αφ ετέρου από την μικρότερη επίπτωση στην φήμη των ελληνικών οπωροκηπευτικών από το e-coli, αποκατέστησε εν μέρει τις ποσότητες των εξαγόμενων ελληνικών οπωροκηπευτικών.
Η κατάσταση παρέμεινε και το φθινόπωρο και κατά το τελευταίο τρίμηνο παραγωγές όπως η ντομάτα, το μαρούλι, πιπεριές, κολοκυθάκια και αγγούρια, πορτοκάλια και μήλα συνέχισαν να πωλούνται με ζημιά επαναφέροντας τις τιμές του τομέα σε επίπεδα της περιόδου 2008/2009.
Μικρή αύξηση των όγκων των εσπεριδοειδών, ακτινιδίων κ.α χειμερινών φρούτων πραγματοποιήθηκε κυρίως προς τις όμορες Βαλκανικές Χώρες.
Δυστυχώς σ αυτήν την δύσκολη πορεία συνέτρεξαν και προβλήματα, όπως π.χ η μη επιστροφή του ΦΠΑ, τα ανεπαρκή χρηματοδοτικά μέσα κ.λ.π., που έδρασαν πρόσθετα αρνητικά στην πορεία εξαγωγών των οπωροκηπευτικών μας και συνέβαλαν στην ανάσχεση της πορείας τους προς το τέλος του έτους. Η κρίση ρευστότητας που βιώνουν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις οξύνεται ημέρα με την ημέρα διαμορφώνοντας ένα ασφυκτικό περιβάλλον που πνίγει και τις υγιείς επιχειρήσεις.
Στα θετικά καταγράφεται η έναρξη τον Δεκέμβριο εξαγωγών ελληνικών ακτινιδίων κατευθείαν στην Κίνα μετά την πιστοποίηση (κατόπιν προσπαθειών πολλών ετών) δυο ελληνικών επιχειρήσεων, με θετικά αποτελέσματα και με προοπτικές που διαγράφονται ευοίωνες. Επίσης σημειώνεται και διεύρυνση των νέων αγορών στις οποίες έχουν επιτυχώς τοποθετηθεί ελληνικά φρούτα και λαχανικά (Χώρες Αραβικής Χερσονήσου, Ινδία, Νότια Κορέα κ.α).
Σε επίπεδο Ε.Ε. το 2011 χαρακτηρίζεται από:
- Την υποβολή της νέας Πρότασης για την μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής 2014 – 2020. Θα πρέπει η χώρα μας να διαμορφώσει εθνική θέση δεδομένου ότι στις προτάσεις υπάρχουν αρνητικές για τα προιόντα μας και τον τομέα των οπωροκηπευτικών θέσεις και το όλο περίγραμμα δεν προσδιορίζει τον προϋπολογισμό σε κοινοτικό επίπεδο.
- Την σοβαρή Κρίση λόγω E. Coli τον Ιουνίο 2011 που παρουσιάστηκε στον τομέα, οφειλόμενη σε μια αβάσιμη μομφή σχετικά με την ισπανική αγγούρια. Από εκείνη τη στιγμή υπήρχε μια πτώση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, καθώς και ακυρώσεις παραγγελιών. Οι τιμές μειώθηκαν μεταξύ 40-60%. Η ΕΕ αντέδρασαν καθυστερημένα και έδωσε ενίσχυση ύψους ΕΥΡΏ 227 εκατομμύρια αγγούρια, τις τομάτες, τα μαρούλια, κολοκυθάκια και πιπεριές, αν και υπήρχαν και άλλα προϊόντα που επλήγησαν σοβαρά, φράουλες, μελιτζάνες, καρπούζια ή πυρηνόκαρπα φρούτα (ροδάκινα, νεκταρίνια και βερίκοκα)τά. Στη Χώρα μας η ενίσχυση κάλυψε μέρος των ζημιών και κατεβλήθησαν 7,345 εκ που κάλυψαν μέρος των 54 εκατομμύριων που χάθηκαν (ως αρχικά δηλώθηκαν) ως αποτέλεσμα αυτού του συμβάντος και κατ εκτίμηση άλλων 50 εκ . από την ανάσχεση των εξαγωγών των φρούτων και λαχανικών μας μέχρι τέλους του έτους
- Το 2011 χαρακτηρίζεται επίσης από την μη έγκριση από την Επιτροπή Γςωργίας του Ευρωκοινοβουλίου της συμφωνίας της ΕΕ με το Μαρόκο σχετικά με κατάργηση των δασμών εισόδου για τα γεωργικά προϊόντα ,αλλά και με άλλες χώρες στα πλαίσια της Ευρωμεσογειακής συνεργασίας (Αλγερία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Ισραήλ, Λίβανος, Μαρόκο, Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή (PNA), Συρία, Τυνησία και Τουρκία), πλήν όμως η Ολομέλεια του Ευρωκοινωβουλίου στις 16/2/2012 την επικύρωσε με 369 ψήφους υπέρ 225 κατά και 31 αποχές.
- Η Επιτροπή θα συνεχίσει να διαπραγματεύεται κατά το 2012 διμερείς συμφωνίες με τη Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη και Ουρουγουάη). Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης τη διαπραγμάτευση με τις λεγόμενες χώρες ΑΚΕ (Αφρική, Καραϊβική και Ειρηνικός) του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν, ΗΑΕ, Κουβέιτ, Ομάν και Κατάρ) τη Λιβύη, την Ουκρανία, και χώρες της ASEAN (Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας).
- Ο Σύνδεσμός μας όσο και άλλοι φορείς από παραγωγικές χώρες της ΕΕ, υποστηρίζει ότι η ανεξέλεγκτη κατάσταση στην εισαγωγή φρούτων και λαχανικών έχει προκληθεί επειδή δεν υπάρχει σωστή εφαρμογή του συστήματος των τιμών εισόδου και δεν εισπράττονται οι πρόσθετοι δασμοί με συνέπεια να πραγματοποιούνται εισαγωγές σε μια κατώτερη τιμή της τιμής εισόδου .
- Επιβάλλεται η αυστηροποίηση της κοινοτικής νοµοθεσίας και ως προς το σύστηµα τιµών εισόδου οπωροκηπευτικών αλλά και για τους επιβαλλόµενους εισαγωγικούς δασµούς και το καθεστώς προτιµησιακών συµφωνιών µε τις τρίτες Χώρες .
Σε επίπεδο Εθνικό το 2011 χαρακτηρίζεται από:
- Την ομαλή εξέλιξη της παραγωγής των φρούτων και λαχανικών μας τόσον από απόψεως ποσοτήτων όσον και από απόψεως ποιότητος.
- Την πολύ μεγάλη καθυστέρηση (ουσιαστικά στάση πληρωμών) της επιστροφής του ΦΠΑ στις εξαγωγικές επιχειρήσεις, με αιτιάσεις των αρμοδίων φορολογικών υπηρεσιών που παραπέμπουν σε προφάσεις. Η πρακτική αυτή πλήττει ιδιαίτερα τις αμιγώς εξαγωγικές επιχειρήσεις ,διότι αυτές δεν έχουν την δυνατότητα συμψηφισμών. Δεν είναι δυνατόν να αντέξει μια μετρίου μεγέθους επιχείρηση καθυστέρηση της τάξεως του ενός και πλέον εκατομμυρίου Ευρω, χωρίς μάλιστα να υπάρχει δυνατότητα ανάλογης χρηματοδότησης από τις τράπεζες
- Την μη ενεργοποίηση του κοινοτικού θεσμού του εγκεκριμένου εμπόρου (Approved Trader) με αυστηρά αναλυτικώς προσδιορισμένα κριτήρια ,παρά τις επανειλημμένες παραστάσεις μας στο αρμόδιο υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης. Τούτο προβλέπεται από το ήδη νομοθετημένο μητρώο εμπόρων οπωροκηπευτικών, κατά την εφαρμογή του οποίου καθιερώθηκαν μόνο γραφειοκρατικές διαδικασίες και επιβαρύνσεις «ανταποδοτικού τέλους»! για φυτο-υγειονομικούς και ποιοτικούς ελέγχους (γεωπονόσημο). Καταργήθηκε μεν το κρατικό σήμα που επιβάρυνε μόνο τις εξαγωγές προς τρίτες χώρες, επιβλήθηκε όμως ένα ουσιαστικά νέο τέλος για τον ποιοτικό έλεγχο, το οποίο αφορά εξαγωγές, εισαγωγές και ενδοκοινοτικές διακινήσεις τροφίμων φυτικής προέλευσης κλπ. (εντός ή εκτός ωραρίου) και ανεξαρτήτως αν στο φορτίο πραγματοποιηθεί έλεγχος. Επιβαρύνει το κοστολόγιο των εξαγομένων προϊόντων από 0,60% έως 1,40% επί της αξίας FOB των διακινουμένων και εξαγομένων προϊόντων.
- Την ανεπαρκή αστυνόμευση και επιτήρηση των λιμανιών (κυρίως Πάτρας και Ηγουμενίτσας) της χώρας μας όσον αφορά την επιβίβαση στα φορτωμένα και προοριζόμενα για το εξωτερικό φορτηγά αυτοκίνητα λαθρομεταναστών, με συνέπεια την καταστροφή των εμπορευμάτων,
- Την διακίνηση ατυποποίητων οπωροκηπευτικών προϊόντων, που παρατηρήθηκε για μια ακόμη χρονιά, σε κιβώτια συσκευασίας επαναχρησιμο-ποιημένα χωρίς την απαιτούμενη σήμανση, ακόμη και χύμα εντός των φορτηγών αυτοκινήτων, χωρίς την επεξεργασία τους από συσκευαστήρια, χωρίς την τήρηση κανόνων υγιεινής και ασφάλειας και την προώθηση τους από «έλληνες εμπόρους» στις γειτονικές Βαλκανικές Χώρες, με κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών και με δυσφήμηση των ελληνικών προϊόντων. Παράλληλα παρατηρείται δραστηριότητα Βαλκάνιων «εμπόρων» ακόμη και Ιταλών αλλά προσφάτως και Βρετανών που διακινούν επίσης μη τυποποιημένα οπωροκηπευτικά κατευθείαν από το χωράφι η και από τις λαχαναγορές.
Ο Σύνδεσμός μας Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών Incofruit – Hellas θεωρεί απαραίτητο για τον τομέα όπως κατά το 2012 εφαρμοσθούν μέτρα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας ώστε να επιστρέψει στο δρόμο της ανάπτυξης .
Από την άλλη πλευρά, είναι απαραίτητο να τερματισθεί η σε βάρος των παραγωγών φρούτων και λαχανικών πρακτική διευκόλυνσης ουσιαστικώς σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο εισαγωγών ομοειδών προιόντων τρίτων χωρών.
Είναι αναγκαία η ρύθμιση της υφιστάμενης Α.Δ. (που παρά την κατάργηση των περιθωρίων κέρδους χρειάζεται περαιτέρω διορθώσεις) που θα δώσει, με την αποδοχή των κοστολογικών δεδομένων, την δυνατότητα διάθεσης των τυποποιημένων ελληνικών προϊόντων στην εγχώριο αγορά, με πλήρη ιχνηλασιμότητα και σήμανση τους εξισώνοντας τα με αυτά της εισαγωγής-παραλαβής από άλλες χώρες της Ε.Ε.
Τέλος θεωρείται απαραίτητο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λαμβάνει υπόψη τις αρνητικές επιπτώσεις στον τομέα οπωροκηπευτικών από τις συμφωνίες με τρίτες χώρες , που έχουν παρόμοια παραγωγή με τις Χώρες της Ε.Ε και η Ελληνική Πολιτεία να χαράσσει την δέουσα πολιτική απέναντι σ αυτές
Ελπίζουμε εντός του 2012, εξάλειψη όλων των αντικινήτρων που αναφέρθησαν παραπάνω προς βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μας, για την διατήρηση του μεριδίου μας στις παραδοσιακές καταναλωτικές αγορές αλλά και συνέχιση του ηυξημένου ρυθμού εξαγωγών των φρούτων και λαχανικών».
